In de oudheid werden in bijna alle landen die aan de Middellandse Zee lagen wijnstokken gecultiveerd en werd de geproduceerde wijn gebotteld in amfora’s, via een wijdvertakt handelsnet hoofdzakelijk over zee verzonden naar bijna alle streken van de toen bekende wereld.
Aangenomen wordt dat de oorsprong van de wijnbouw ligt in de gebieden van het tegenwoordige Georgië of Armenië tussen de Kaspische en de Zwarte Zee. Vanhier verbreidde de teelt van druiven zich verder in westelijke richting naar Egypte en tot aan de Egeïsche Zee. Druivenvondsten wijzen erop dat reeds aan het einde van het 4e millennium v.Chr. wijnstokken in Egypte aanwezig waren. De daarvoor gebruikte planten waren vermoedelijk afkomstig uit het gebied van de toenmalige Kanaän, waarmee oorspronkelijk wel alleen de Fenicische en Palestijnse kuststrook langs de Middellandse Zee aangeduid werd, die reeds vanaf de vroegste periode onder Egyptische invloed stond.
Grieken veranderen wijnwereld
Reeds omstreeks 1000 v.Chr. was er in Egypte aantoonbaar wijn, die vooral bij cultushandelingen als plengoffer werd gebruikt. In grafschilderingen wordt de wijnproductie uitvoerig afgebeeld. Het centrum van de wijnbouw was de Nijldelta. Pas in de 4e eeuw v.Chr. kwam de wijnstok meer stroomopwaarts langs de Nijl. Nog wel vóór het 2e millennium v.Chr. vestigden zich in het gebied van de Egeïsche Zee de voorwaarden van de Grieken, het volk dat in de loop van de volgende eeuwen de Europese wijnwereld volledig zou veranderen. Vermoedelijk werd reeds in het 2e millennium v.Chr. op Kreta wijn geconsumeerd. Bij opgravingen werden druivenresten ontdekt en vaasschilderingen laten zien dat wijn ook bij religieuze ceremoniën werd gebruikt.
Omdat de Minoërs op Kreta in nauw contact met de Egyptenaren stonden, is het heel goed mogelijk dat zij van hen ook de kunst van de wijnbouw hebben geleerd. De aanwezigheid van wijn tijdens de hiernavolgende Myceense cultuur aan de Egeïsche Zee is echter aangetoond. In de Myceense paleiscomplexen zijn druivenpitten, voorraadpotten met wijnresten en een zegel met ingestempeld wingerloof gevonden alsook schriftelijke verwijzingen op kleitabletten, die woorden als wijn en wijngaard bevatten. Vanaf de 8e eeuw v.Chr. brachten de Grieken in het kader van hun kolonisatie veel wijnstokken naar de rest van het Middellandse Zeegebied, eerst naar Sicilië en Italië, vervolgens naar Zuid-Frankrijk en Spanje. Weldra was ook hier een uitgebreide wijnbouw en -handel. In Zuid-Frankrijk werden wijnamfora’s gevonden die uit de havenstad Massalia (Marseille) afkomstig waren en die aantonen dat er omstreeks 600 v.Chr. sprake was van een levendige handel vanuit deze eerste nederzetting.
Voor de Grieken was wijn nauw verbonden met hun dagelijks leven en hun cultuur. Het sprak dan ook vanzelf dat Griekse kolonisten wijnstokken meenamen naar de landen waar ook olijven en vijgen groeiden. Volgens recente onderzoeken gebruikten de Griekse kolonisten echter niet alleen hun meegebrachte stekken voor de wijnteelt, maar kruisten ze die vermoedelijk met wilde druiven die ze op Italiaanse bodem en in de andere gekoloniseerde landen aantroffen.
Romeinse Rijk
Pas de romeinen brachten de kunst van de wijnbouw vanaf de 1e eeuw v.Chr. ten slotte naar andere delen van Europa. Met de verovering van Gallië en Spanje en de ontsluiting van de handelswegen vanuit Rome naar deze landen ontstonden nog meer wijnbouwgebieden langs deze routen. In deze tijd vonden allerlei experimenten en ontwikkelingen in de wijnbouw plaats, omdat de vraag naar zowel massaproducten als topproducten enorm was. Na de val van het Romeinse Rijk stagneerde de ontwikkeling van de wijnbouw rond de Middellandse Zee, maar wijn was ook hierna niet meer uit het dagelijks leven weg te denken. Na de 7e eeuw beginnende islamitische verovering van het nagenoeg gehele zuidelijke en oostelijke Middellandse Zeegebied tot aan Spanje toe werd de wijnconsumptie in de veroverde en voor het grootste deel nu nog islamitische landen verboden. Wijnstokken werden weliswaar nog altijd geplant, maar in eerste instantie voor de productie van tafeldruiven of voor medische doeleinden.
Christelijke middeleeuwen
In de christelijke Middeleeuwen waren het in veel landen vooral de kloosters die zich bezighielden met de teelt van druiven, ook om de miswijn te maken die voor het sacrament van het Avondmaal nodig was. Als gevolg van een klimatologische temperatuurstijging in Europa breidde de wijnbouw zich ook tot het noorden uit. De druifluiscatastrofe, die zich vanaf eind 19e eeuw uitbreidde, ging aan de mediterrane landen niet ongemerkt voorbij. Ook zij hadden te kampen met de gevolgen.
Binnen enkele duizenden jaren zijn in de wijnwereld rond de Middellandse Zee de posities verschoven. Bezaten de Grieken ooit de hegemonie op het gebied van de wijnbouw en wijnhandel, nu hebben de mediterrane landen in West-Europa hun de loef afgestoken.
Bron: WIJN, geschreven door Patrick Fiévez, Sabine Rumrich, Klaus Feiten, Michael Ben-Joseph & Dimitris Chatzininkolaou (Uitgeverij Ullmann, ISBN: 978-3-8331-4617-6)
