Aan het eind van de jaren ’90 benadrukten de wijnboeren en producenten overal in Zuid-Afrika dat hun regio voorbestemd was voor de productie van witte wijn. Was in 1997 nog rond viervijfde van het teeltoppervlak met witte druivenvariëteiten beplant, tegenwoordig is het nog slechts 55 procent.

Een deel van de oogst wordt nog steeds gedistilleerd of tot zoete wijn verwerkt. Maar met de sterk gestegen export van de laatste jaren heeft de productie van droge wijnen verreweg de overhand. In de export is het aandeel van rode wijn ongeveer 140 miljoen liter, van witte wijnen 115 miljoen en van rosé, mousserende en versterkte wijnen krap 17 miljoen.

De laatste 10 jaar heeft Zuid-Afrika enorm geïnvesteerd in zijn wijnhellingen. De toegenomen vraag was daarbij slechts een van de vele redenen voor dit verschijnsel. De daadwerkelijke oorzaak lag bij een zwaarder wegend probleem. De boycot als gevolg van de apartheid had namelijk niet alleen een vergaande inkrimping van de wijnexporten tot gevolg. Wat een beslist ernstiger gevolg voor de telers bleek te zijn, was het effect ervan op het wijnstokmateriaal. Terwijl in andere wijnlanden qua resistentie grote vooruitgang was geboekt en de aanplant kon worden verbeterd, moesten de Zuid-Afrikanen hun door virussen aangetaste materiaal door de jaren heen verder vermenigvuldigen en planten. Bij de aangetaste wijnstokken rollen de bladeren op, zodat de druiven zelden goed en gelijkmatig rijpen. Dit had vooral bij rode wijnen een vegetale smaaktoets en vervelende groene en droge tannine tot gevolg. Bij rode wijnen uit de jaren ’90 komen we deze gebreken nog vaak tegen. Intussen is de situatie verbeterd dankzij gezonde wijnstokken uit vinologische kwekerijen in Wellington die daarmee tot op de bodem van hun capaciteit gingen, en dank zij de import van nieuwe wijnstokken. In de toekomst kan Zuid-Afrika op een overwegend vernieuwd wijnareaal bouwen.

Zuid-Afrika; easy drinking wines

Hoewel de klimatologische omstandigheden globaal als mediterraan geclassificeerd kunnen worden, zijn die in feite zeer uiteenlopend: van koudere streken zoals Walker Bay tot woestijnachtige gebieden in Klein Karoo.

Hoewel sommige langs de kust gelegen streken gemiddeld voldoende jaarlijkse neerslag krijgen, is de regelmatige aanvoer van voldoende water in alle streken een probleem. De meeste wijnbergen moeten kunstmatig bewaterd worden, omdat in de vaak hete en droge maanden van januari tot maart de wijnranken er anders kwijnend bijstaan en niet rijpen. Zo vormen de waterpassen in Stellenbosch en Paarl een karakteristiek element van het landschap. Op enkele wijngoederen heeft men een permanent gebrek aan water voor de wijnranken en voorziet men die via elektronische gestuurde pompen met druppelsgewijze bevloeiing. Zo staan de wijnstokken minder bloot aan stress en leveren ze hogere opbrengsten. Tot voor kort zagen de boeren, landeigenaren en winemakers zich als industrie die vooral gericht was op de productie van makkelijk drinkbare wijnen. Daar slagen ze met hun opmerkelijke hoeveelheid, de goede kwaliteit en verbazingwekkend gunstige prijzen nog steeds goed in.

Een dergelijk denken in industriële dimensies is niet in de laatste plaats het gevolg van de structuur van de bedrijven. Een normale wijngoed bestrijkt 150 ha. Klein worden domeinen genoemd die minder dan 100 ha bezitten.
Hoewel kleine wijngoederen vroeger een uitzondering waren, zijn er nu intussen 273, die minder dan 100 ton druiven per jaar persen, en 133 die minder dan 500 ton verwerken. Daarmee is het beeld aanmerkelijk veranderd en tegenwoordig is er een meervoud aan bedrijven, die zich ten doel gesteld hebben om hoogwaardige wijnen te produceren. Vooral de gematigde zones tonen hun verbazingwekkende potentieel voor hoge kwaliteit. Vooral de koele klimaatgebieden zoals Elgin en Elim, Durbanville en Darling hebben de laatste tijd met recht veel aandacht opgeëist.

Orde op zaken in de wijnkelder

De Zuid-Afrikaanse wijnkelders benutten alle mogelijkheden om effectieve, en technisch de modernste standaarden te bereiken. Reeds aan het einde van de jaren ’20 van de 20^e eeuw kwamen de eerste experimenten met temperatuurgecontroleerde gisting, zodat deze methode reeds in de jaren ’50 algemeen ingang kon vinden. Daardoor slaagde men erin hoge temperaturen van de oogstmaanden en de oxidatie van de most tegen te werken, wat vooral bij de witte wijnen een ware revolutie ontketende.

Witte wijnen worden doorgaans tussen 12 en 15 graden Celsius gevinificeerd. Maar tegen zulke lage gistingstemperaturen zijn de op de schillen voorkomende gisten niet opgewassen. Men zag zich dan ook genoodzaakt geschikte reincultuurgisten te ontwikkelen. De vinologische researchafdeling van het wijninstituut Nietvoorbij maakte in dit opzicht opmerkelijke vorderingen. De keerzijde van de medaille is echter een toenemende standaardisering van alle wijnen, want lagere temperaturen en gisten zijn zeer bepalend voor het aromatische spectrum. Omdat de wijnmaker bovendien kan besluiten om aan de most zuur toe te voegen of te onttrekken – suiker toevoegen is daarentegen verboden -, heeft hij vinologische middelen tot zijn beschikking om zuivere, frisse, moderne wijnen te maken. Daarbij wordt echter het terroirspecifieke karakter van de druivenrassen grotendeels onderdrukt. Toonaangevende wijnboeren hebben deze situatie reeds lang erkend. Ze zijn zich – niet in de laatste plaats dankzij het Biodiversity Initiative – intussen bewust van de betekenis van het ‘terroir’ en zijn begonnen deze tot uitdrukking te laten komen door minder krachtige vinificatiemethoden toe te passen.

In Zuid-Afrika vindt sinds de democratisering van het land een grote herstructurering plaats, waarbij ook de voorheen achtergestelde bevolkingsgroepen – officieel samenvattend oneerbiedig ‘de zwarten’ genoemd – ook moeten deelnemen aan het economische leven. ‘Black Economic Empowerment’ heet dit programma, dat ook de wijnindustrie betreft. New Beginnings in Paarl was in 1997 het eerste zwarte wijngoed dat in de openbaarheid trad. Thandi in Elgin, het meest succesvolle wijngoedproject tot nu toe volgde later. Intussen zijn er meer dan 2000 wijnfirma’s, die door ‘zwarten’ geleid worden.

Bron: WIJN, geschreven door André Dominé, Eckhard Supp, Ulrich Sautter, Wofgang Fahsbender (Uitgeverij Ullmann, ISBN: 978-3-8331-4617-6)